Przymusowe migracje są jednym z najważniejszych problemów historii XX w. i początku XXI w. Wiążą się z wojną, nacjonalizmami i totalitaryzmami (nazizm, komunizm). Tematy historyczne nadal wywołują gorące spory, ale też inspirują aktywność społeczną, dzięki czemu budują kulturę dialogu i krytycznego podejścia do historii. Występuje ona jednak w różnej skali w poszczególnych państwach, wywołuje też różne reakcje społeczne.
Zbadanie form i praktyk pamięci z nimi związanych, społecznego postrzegania jest ważnym wyzwaniem również dla nauki. Badania takie są istotne dla rozwoju społeczeństwa demokratycznego, dla którego racjonalne podejście do przeszłości jest elementem prawidłowego rozwoju. Mogą także wspomóc działania edukacyjne, które są potrzebne, by przygotować społeczeństwa na kolejne fale migracji, przewidywane w XXI w.
Współczesne doświadczenia z migracjami wywołanymi wojną, biedą, kryzysem klimatycznym powodują, że tematyka ta pozostaje w centrum uwagi opinii publicznej i władz państwowych. Problemy, które ujawniają się na styku migranci- społeczeństwa, wymagają jednak zrewidowania poglądów i opracowania – przy udziale naukowców – nowych polityk postępowania. Temat ten nabiera aktualnego znaczenia w kontekście obecnie trwającej wojny w Ukrainie, jak i presji migracyjnej od lat odczuwanej na granicach Unii Europejskiej i nie tylko.
Migracje przymusowe w ujęciu historycznym, jak i współcześnie wykraczają swoim oddziaływaniem poza granice państw i społeczeństw. Głębsze zbadanie ich przyczyn, przebiegu, skutków (różnego rodzaju) wymaga podjęcia przedsięwzięć jednoczących badaczy z różnych krajów i reprezentujących różne dyscypliny.
Celem projektu badawczego MIGRAMEM (Migration and Memory) realizowanego przez Pracownię badań nad migracjami w Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy’ego Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego jest opracowanie katalogu europejskich miejsc pamięci związanych z przymusowymi migracjami. Składa się z kilku etapów. Pierwszy z nich to organizacja międzynarodowej konferencji, która ma zbilansować dotychczasowe badania na problemami przymusowych migracji i pamięci o niej.
W Polsce, mimo zaawansowanych badań historycznych i komemoratywnych w tym zakresie, nie zorganizowano dotąd spotkania podsumowującego ich wyniki z udziałem badaczy z czołowych krajowych i europejskich instytucji zajmujących się migracjami.
Teksty na naszej stronie zilustrowano zdjęciami fragmentów pomnika poświęconego migrantom i uciekinierom „Angels Unawares” (Nieświadomi Aniołowie), który znajduje się na Placu św. Piotra w Rzymie. Jego autorem jest kanadyjski artysta i rzeźbiarz Timothy P. Schmalz. Dzieło Kanadyjczyka odsłonięto podczas 105. Światowego Dnia Migranta i Uciekiniera w obecności papieża Franciszka 29 września 2019 roku.
Monument przedstawia grupę naturalnej wielkości migrantów i uciekinierów różnych kultur, pochodzenia i z różnych okresów historycznych. Stoją ściśnięci obok siebie na łodzi. Pośrodku grupy artysta umieścił wystające skrzydła anioła, które wskazują na obecność istoty nadprzyrodzonej. Inspiracją był fragment Biblii:
Gościnności nie zapominajcie; przez nią bowiem niektórzy, nie wiedząc o tym, aniołów gościli.
z Listu do Hebrajczyków (13.2)
Pomnik wyraża przekonanie, że sacrum można znaleźć wśród uchodźców i migrantów, którzy przybywają do nas jako obcy i skrzywdzeni.